ضمان ضم ذم به ذمه چیست؟

وکیل اصفهان می گوید ضمانت در لغت به معنای بر عهده گرفتن، ملتزم شدن و متعهد شدن است. در اصطلاح حقوقی نیز زمانی که شخصی در برابر طلبکار پرداخت دین مدیون را بر عهده می گیرد در واقع از او ضمانت گرفته است. پس به این قراردادی که میان شخص و طلبکار صورت گرفته است عقد ضمانت می گویند. به عنوان مثال (الف) به شخص (ب) مبلغ ۱۰ میلیون تومان بدهکار است حال شخصی در این میان (که اصلا مدیون نیست) در برابر (ب) که طلبکار است پرداخت این ۱۰ میلیون تومان را بر عهده می گیرد. در نتیجه این توافقی که شکل گرفته است همان عقد ضمانت است.

عقد ضمانت دارای سه رکن است که بهترین وکیل حقوقی اصفهان به این صورت شرح می دهد:

• شخص ضامن: کسی که متعهد به پرداخت دین مدیون شده است.
• شخص مضمون عنه: که همان مدیون است و ضامن پرداخت دین او را به طلبکار تعهد کرده است.
• شخص مضمون له: و یا طلبکار که ضامن در مقابل او متعهد به پرداخت شده است.

اما لازم به ذکر است با این که در عقد ضمانت سه شخص وجود دارد اما این عقد تنها میان شخص ضامن و طلبکار منعقد می شود و رضایت یا مخالفت مدیون هیچ تأثیری در اعتبار آن ندارد.

انواع عقد ضمانت

به گفته ی وکیل خوب در اصفهان، ضمانت دو نوع دارد که در ادامه بیان می شود.

ضمان ضم ذمه به ذمه

ضمان از نوع نقل ذمه به ذمه را در مقاله ای مجزا به صورت کامل تعریف کرده و توضیح داده ایم. اما اگر بخواهیم تعریفی خلاصه ارائه بدهیم باید بگوییم در این نوع از ضمان همین که ضامن و مضمون له با یکدیگر توافق کرده و عقد ضمان را منعقد می کنند، دین بر ذمه ی ضامن منتقل می شود و از آن پس مضمون عنه یا مدیون بری شده و دیگر در مقابل طلبکار، تعهدی به پرداخت دین ندارد. بلکه این ضامن است که دیگر مدیون به حساب می آید.
اما در این مقاله تصمیم بر آن است که به نوع دوم از ضمان، یعنی ضمان از نوع ضم ذمه به ذمه بپردازیم و با کمک وکیل اصفهان آن را تعریف کنیم.
منظور از ضمان ضم ذمه به ذمه چیست؟
وکیل اصفهان بیان می کند که بر خلاف ضمان نقلی که با انعقاد عقد ضمانت مدیون در برابر طلبکار بری می شد و دیگر مسئولیتی برای پرداخت دین نداشت و دیگر این ضامن بود که مدیون شناخته شده و باید دین را بپردازد، در ضمانت ضم ذمه به ذمه یا همان ضمانت تضامنی، ذمه ی ضامن به شخص مدیون اضافه می شود. به عبارت دیگر این وکیل پایه یک می گوید؛ وقتی که ضامن عقد ضمانت را با مظمون له منعقد می کند، مدیون بری نمی شود بلکه مدیون یا همان مضمون عنه همچنان در برابر طلبکار مسئول به پرداخت است، حال با برقراری این عقد ذمه ی ضامن به ذمه ی مدیون اضافه می شود و حالا هر دو در برابر طلبکار مسئول پرداخت دین هستند.

انواع ضمان ضم ذمه به ذمه

همانطور که بیان نمودیم در ضمانت از نوع ضم ذمه به ذمه دین منتقل نمی شود بلکه ی ذمه ی ضامن بر ذمه ی مدیون ضمیمه می شود. ضمانت از نوع ضم ذمه به ذمه خود به دو دسته تقسیم می شود:

• ضمانت تضامنی: در این نوع ضمانت، تعهد ضامن و مضمون عنه در عرض یکدیگر قرار دارد؛ به این معنا که طلبکار یا مضمون له می تواند به مضمون عنه به عنوان مدیون اصلی و یا به ضامن به عنوان مسئول پرداخت دین، برای تمام یا بخشی از دین مراجعه کند. به عبارت دیگر در این حالت مسئولیت هر دو یعنی هم مدیون و هم ضامن تضامنی بوده و لذا ضمانت نیز از نوع تضمانی است.
• ضمانت وثیقه ای: در این حالت تعهد ضامن به  پرداخت دین مدیون، به عنوان وثیقه ی دین به حساب می آید. به بیان دیگر وکیل اصفهان می گوید؛ در این نوع ضمانت مضمون له باید در ابتدا به مضمون عنه یا مدیون اصلی مراجعه کند و چنانچه او دین را پرداخت ننمود این امکان را دارد که به شخص ضامن که مدیون تبعی است رجوع کند.

وکیل پایه یک دادگستری اصفهان می افزاید این دو نوع ضمان اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند از لحاظ رابطه ی مضمون له با ضامن. چون عده ای گفته اند که در ضمانت تضامنی نیز تعهد ضامن فرع بر تعهد مضمون عنه است.
این دو نوع ضمانت از جهاتی با یکدیگر تفاوت هایی دارند. مثلا یکی از تفاوت هایی که دارند در نحوه ی رجوع طلبکار به ضامن است. چون طبق آن چه که تعریف کردیم در ضمانت تضامنی طلبکار می تواند بدون مراجعه به مدیون اصلی از همان ابتدا به ضامن رجوع کند، در صورتی که در ضمانت وثیقه ای طلبکار باید اول به مدیون اصلی رجوع کرده و اگر او نپرداخت به ضامن مراجعه بنماید.

آثار قرارداد ضمانت ضم ذمه به ذمه

عقد ضمانتی که موجب ضمیمه شدن ذمه ی ضامن به ذمه ی مدیون می شود آثاری به دنبال دارد که بهترین وکیل حقوقی اصفهان آن را بدین صورت نام می برد:

در ضمانت ضم ذمه به ذمه، ذمه ی مدیون مشغول باقی می ماند: گفتیم که در این نوع ضمانت، ذمه ی مدیون اصلی بری نشده و دین به ذمه ی ضامن منتقل نمی شود، بلکه هر دو در کنار هم برای آن دین مسئول پرداخت هستند. لذا طلبکار نیز این امکان را دارد که به مدیون رجوع کند برای دریافت طلب خود. در نتیجه در صورتی هم که مضمون له یا طلبکار ذمه ی مدیون اصلی را ابرا کند، ذمه ی ضامن نیز بری شده و دیگر مسئولیتی ندارد.

چون مدیونیت ضامن به دلیل مدیونیت مضمون عنه بوده و با بری شدن او، ضامن نیز بری می شود. اما اگر مضمون له شخص ضامن را بری کند، تنها خود ضامن برائت پیدا می کند و مضمون عنه همچنین در مقابل طلبکار، مدیون است.
 تضمینات دین اصلی باقی می ماند: در ضمانت نقلی گفتیم که تضمینات دین سابق از بین می رود و در عقد ضمانت باقی نمی ماند مگر در صورتی که توافق کنند، اما در این نوع ضمانت چون دین منتقل نمی شود، نباید در باقی ماندن تضمینات هم شکی کرد. به این خاطر که اضافه و ضمیمه شدن ذمه ی ضامن به دین باعث نمی شود که رهن و دیگر وثیقه های داده شده برای دین منحل و زایل شود. بلکه بر اثر این عقد شخص طلبکار علاوه بر تضمینات و وثایق قبلی، تضمین دیگری هم به دست می آورد.

در این نوع ضمانت، می توان عقد را اقاله کرد: به این علت که در ضمانت تضامنی ذمه ی مدیون کماکان در برابر طلبکار مشغول باقی می ماند، در نتیجه اشکالی در اقاله و منفسخ کردن عقد ضمانت وجود ندارد. زیرا در ضمانت نقلی گفتیم که به این علت که ذمه ی مدیون بری شده است، دیگر نمی توان با اقاله نمودن عقد ضمانت مجددا ذمه ی او را مشغول کرد. اما در ضمانت تضامنی مدیون همچنان مسئول پرداخت است پس اقاله شدن عقد ضمانت ضرری به او وارد نمی کند و فقط باعث می شود که طلبکار یکی از تضمینات پرداخت دین را از دست بدهد.

.

.

.

ادامه مطلب در: ضمان ضم ذم به ذمه